Ρεαλισμός, παραμόρφωση, αντανάκλαση, ανάγλυφο, ψευδαίσθηση, αποτελούν τα εργαλεία της απόδοσης της εικαστικής πραγματικότητας της Λαμπρινής Μποβιάτσου.

Η έντονα ρεαλιστική απόδοση των μορφών στα έργα της είναι μια επιλογή που προέρχεται από την ευχέρεια – σχεδιαστική και ζωγραφική – της πιστής αναπαράστασης. Είναι φανερό πως η γεννημένη το 1975, Λ.Μποβιάτσου, έχει τη δυνατότητα να δημιουργεί πιστά αντίγραφα της πραγματικότητας. Έχει το ταλέντο και το χάρισμα να το πράττει με ευκολία.

Το πραγματικό και η αναπαράστασή του όμως στο έργο της περνά μέσα από τη μήτρα της παραμόρφωσης και της μεταμόρφωσης του προσώπου και του σώματος των μορφών. Η διερεύνηση αυτή της αντίθεσης ρεαλισμού και παραμόρφωσης, η θέαση της οποίας απαιτεί μια δεύτερη πιο προσωπική ματιά, μοιάζει να είναι αποτέλεσμα τεχνολογικής επεξεργασίας σε κομπιούτερ, πριν την αντιγραφή της στη ζωγραφική επιφάνεια. Η παραμόρφωση αυτή θυμίζει τεχνικές της σύγχρονης εξελιγμένης διαφήμισης, της τηλεόρασης, της μεταμόρφωσης, της μετάλλαξης, που προσφέρει απλόχερα η σύγχρονη μηντιακή θέαση του κόσμου.

Στην πραγματικότητα πρόκειται για πιο απλή διεργασία, η οποία στηρίζεται στην συστηματική παρατήρηση και απεικόνιση φαινομένων της πραγματικότητας. Η τεχνική της ξεκινά από τη φωτογράφηση της «ρεαλιστικής» αντανάκλασης του ειδώλου σε βιτρίνα, υπό «γωνία» και από διάφορα σημεία, της κινούμενης εικόνας. Η στιγμιαία αυτή αποτύπωση αποτελεί τον «καμβά», τη βάση, πάνω στην οποία στηρίζει η νεαρή καλλιτέχνης τη διερεύνηση της πραγματικότητας των μορφών της.

Η παραμόρφωση των μορφών, σαν να προέρχεται από κάποια ασκούμενη δύναμη που υπερβαίνει το όριο ελαστικότητας τους, δημιουργεί τερατογενέσεις. Σαν ιδωμένα από παραμορφωτικούς καθρέφτες, τα πρόσωπα πολλαπλασιάζονται και μεταβάλλονται.

Σε παλιότερα έργα η καλλιτέχνης ζωγράφιζε κυρίως τον εαυτό της. Στη νέα σειρά έργων, η θεματογραφία της αφορά την απεικόνιση των φίλων της, των οικείων, της οικογένειάς της. Η αυτοπροσωπογραφία της εμφανίζεται σε δύο ολόσωμες εκδοχές και είναι οι μόνες συνθέσεις που ενσωματώνουν στοιχεία στο φόντο, όπως εξώπορτα, κάγκελα πεζοδρομίου, αυτοκίνητο, παγκάκι, τμήμα δρόμου. Η μια παρουσιάζεται με απλά πεπλατυσμένο πρόσωπο και η άλλη σε σιαμαία εκδοχή, όπου τα κεφάλια ενώνονται στους κροτάφους.

Μια ψηλόλιγνη ξανθιά γυναίκα εμφανίζεται με περίπου τρία κεφάλια, τρεις μύτες, τρία στόματα, τρεις λαιμούς και πέντε μάτια. Παρά την παραμόρφωση, ένα μειδίαμα στο πρόσωπό της δεν προδίδει καμία αγωνία. Ένα ξανθό γυναικείο κεφάλι, αναπτύσσεται, επεκτείνεται, πολλαπλασιάζοντας τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά του, προς το πλάι, προς τα δεξιά, με χείλη που κρέμονται σαν περισπωμένη προς τα κάτω, με τέσσερα πράσινα μάτια σε σχεδόν οριζόντια διάταξη.

Ένας νέος άντρας με μπλε σακάκι και υγρά, γαλανά μάτια, εμφανίζεται με δεύτερο κεφάλι πάνω από το αρχικό. Άλλος, καθιστάς άνδρας με λευκό πουκάμισο παρουσιάζεται με δεύτερο κεφάλι πάνω από τη δεξιά μετωπική χώρα, ενώ σε μίαν άλλη μορφή, με πράσινα μάτια, ο διπλασιασμός του προσώπου διενεργείται και προσκολλάται εγκάρσια στη δεξιά παρειά.

Μια αινιγματική ανδρική φιγούρα, υπόκειται ελαφρότερες μεταβολές του προσώπου της, χωρίς διπλασιασμούς, ενώ δίπλα στο πορτρέτο, ανεξάρτητα εμφανίζεται ένα ξεχωριστό τμήμα του κεφαλιού με ένα μάτι. Από την κραυγαλέα παραμόρφωση δεν ξεφεύγει ούτε ο μικρός γιος της καλλιτέχνιδας. Το βρέφος, με τη λευκή σαλιάρα και το κόκκινο πουλόβερ του, τα ξανθά μαλλιά και τα μπλε φωτεινά μάτια, με μια φυσική κίνηση του αριστερού χεριού του, παρουσιάζεται με περισσότερα από δύο κεφάλια.

Όπως και παλιότερα, η Μποβιάτσου τη ζωγραφική της την εφαρμόζει σε μεταλλική επιφάνεια και την περιβάλλει από μεταλλικό κάδρο.

Καθοριστικό στοιχείο της έρευνάς της αποτελεί η αντανάκλαση, η οποία έχει διττό χαρακτήρα. Αρχικά, η παραμόρφωση ξεκινά από την αντανάκλαση, μιας και δεν πρόκειται για δημιούργημα της φαντασίας της ζωγράφου, αλλά για απλή, φευγαλέα, φωτογραφική καταγραφή μιας φαινομενικής λήψης, μιας θέασης υπό συγκεκριμένες συνθήκες.

Η αντανάκλαση αποτελεί την επιβεβαίωση της ύπαρξης, είναι ο καθρέφτης, όπου εμφανίζονται τα είδωλα των ανθρώπων, των αντικειμένων, μαζί με τις «τελετουργικές», κατά την ίδια, εσωτερικές έννοιες που περικλείουν. Κάθε μορφή προσλαμβάνει στοιχεία ταυτότητας ανάλογα με το πώς καθρεφτίζεται, στοιχεία που επηρεάζονται από το περιβάλλον, το κοινωνικό, το πολιτικό.

Η ζωγράφος επιβάλλει την παραμόρφωση των μορφών στην προσπάθειά της να καταδείξει το χαοτικό χαρακτήρα της ύπαρξης, την κινητικότητα, την ιδιαίτερη υπόσταση του ανθρώπου στη σύγχρονη κοινωνία. Η παραμόρφωση διαμορφώνει τη συνθήκη της ύπαρξης.

Σε ένα δεύτερο επίπεδο η αντανάκλαση χρησιμεύει στην ουσιαστική συμμετοχή του θεατή στο έργο. Στο εννοιολογικό πλαίσιο του έργου εισάγεται ο θεατής, εισάγονται δηλαδή οι άλλοι. Ο θεατής απεικονίζει το «θεατή» σε σχέση με το υπάρχον έργο. 0 θεατής καθρεφτίζεται στη μεταλλική επιφάνεια του έργου κι έτσι ενσωματώνεται σ’ αυτό.

Η αντανάκλαση του ειδώλου του εαυτού του, σε σχέση με τη λαμαρίνα και σε σχέση με το ίδιο το έργο, αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο της ολοκλήρωσης του έργου. Τρία έργα, όπως και παλιότερα, παρουσιάζουν ζωγραφική σε μεταλλικά αντικείμενα, όπως το αγκαλιασμένο ζευγάρι στο δοχείο με τη βρύση, η κοπέλα στη μεταλλική μπάλα, ή η γυναικεία φιγούρα με το κασκόλ στις πολλαπλές ζωγραφικές εκδοχές της.

Το καινούργιο στοιχείο στις τελευταίες δημιουργίες της Μποβιάτσου είναι η προσθήκη του ανάγλυφου. Το ανάγλυφο εμφανίζεται ως προσθήκη τονίζοντας κάποιες λεπτομέρειες της μορφής, όπως μύτη, μέτωπο, χέρια.

Η έρευνα των υλικών χαρακτηρίζει τη νεαρή ζωγράφο από τις πρώτες της δημιουργίες και σε όλη την εξέλιξη της τέχνης της. Η έρευνα αυτή είναι ένα στοιχείο που αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της αισθητικής ολοκλήρωσης του έργου της και συνήθως συντελεί στην απόδοση και τον τονισμό της ψευδαίσθησης. Μια ψευδαίσθηση η οποία στα τελευταία έργα οριοθετείται ανάμεσα στην ζωγραφική και την τρισδιάστατη απόδοση της απεικόνισης, προς επίρρωση της ερμηνείας της ιδιαίτερης πραγματικότητας.

Το ανάγλυφο δημιουργείται από ειδικό μείγμα γύψου, ο οποίος επίζωγραφίζεται με λάδι και επικολλάται στο μέταλλο. Πρότυπα της νεαρής ζωγράφου υπήρξαν ο Francis Bacon και ο Lucian Freud, κυρίως για την δύναμη του ρεαλισμού και την αλήθεια της αναπαράστασης. 0 Bacon παρουσιάζει την ανθρώπινη μοίρα, μέσα από την βαριά θλίψη, την αμφιβολία, τις έμμονες ιδέες, τη φρίκη, την αγωνία, καταδεικνύοντας με μοναδικές εικόνες την ανθρώπινη υπόσταση. 0 Freud καταφέρνει να αποδώσει τη φυσική, αλλά και την εσωτερική πραγματικότητα των μοντέλων του, με μια επίφαση στην αντικειμενικότητα, αλλά και την εσωτερική αλήθεια των ανθρώπων και των αντικειμένων.

Οι συγγένειες που έχει η Μποβιάτσου με τα πρότυπά της αφορούν τις καλλιτεχνικές ποιότητες, όπου η απόδοση της μορφικής τάξης είναι απόλυτα υποταγμένη στην παρατήρηση και τη φαντασία. Οι παραμορφώσεις της όμως προέρχονται από τη συστηματική παρατήρηση των φαινομένων της πραγματικότητας. Ακόμη, το βλέμμα της «ενώνεται» με το βλέμμα του θεατή, όπου ο θεατής με την αντανάκλαση του ειδώλου του ενσωματώνεται στο έργο.

Η αισθητική αναπαράσταση αναπαράγει και επανερμηνεύει το πραγματικό μέσα από την προσωπική της εσωτερική εμπειρία του σύγχρονου κόσμου.

Οι μορφές και οι συνθέσεις της Λαμπρινής Μποβιάτσου μπορούν να συγκριθούν με simulacrum, γιατί, με την αλήθεια και τη γοητεία των ειδώλων τους, μοιάζουν να υποκαθιστούν την ίδια την πραγματικότητα. Η υποκατάσταση αυτή της πραγματικότητας από simulacrum και η πρόσληψη από το θεατή, καθώς και η ενεργοποίησή του στο έργο, μαζί με την πολυεπίπεδη απόδοση της ψευδαισθησιακής αλήθειας αποτελούν τα στοιχειώδη υλικά της τέχνης της.

Δρ. Λίνα Τσίκουτα-Δεϊμέζη
Επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης

Από τον κατάλογο της έκθεσης: Λαμπρινή Μποβιάτσου-ό,τι δεν αντανακλάται δεν υπάρχει, Thanassis Frissiras Gallery, Σεπτέμβριος 2008, Αθήνα.